آشنایی با مساجد کمتر شناخته شده خراسان مسجد جامع زوزن، فرومد، گناباد

آشنایی با مساجد کمتر شناخته شده خراسان مسجد جامع زوزن، فرومد، گناباد

بخش خراسان بزرگ در قسمت شرقی ایران هم قبل و هم بعد از اسلام، نقش بسیار اصلی در توسعه معماری داشته است. خراسان مبدا و مرکز بسیاری از نوآوری های معماری در ساخت بوده که به مرور از آنجا به دیگر مناطق منتقل شده است. به همین دلیل بسیاری از مورخان، سبک معماری خراسانی و شیوه ی پوشش تزیینات آن را بسیار ارزشمند و مهم تلقی می کنند؛ به خصوص به دلیل اینکه بسیاری از بناهای معماری این ناحیه چه در کاربری مذهبی و چه غیر مذهبی، بعد از گذشت هزاران سال، همچنان پایدارند و دوام خود را حفظ کرده اند. در اینجا نوشته سه نونه از این بناها که به دوره خوارزمشاهیان برمی گردد، اجمالا بررسی می شود. بیشتر تاریخ نگاران، در تقسیم بندی های تاریخی، دوره خوارزمشاهیان را در ادامه دوره سلجوقیان به حساب می آورند و خصوصیات هنری این عصر را با دوره سلجوقی مشابه می دانند.در ادامه با آژانس مسافرتی چهارفصل همراه باشید تا در مورد مساجد در خراسان بیشتر بدانیم. تور مشهد

مسجد زوزن

این مسجد در دشت زوزن، در نزدیکی مرز امروزی ایران و کشور افغانستان قرار دارد که در گذشته ناحیه ای پر رونق و شهری بسیار معروف بوده است. طرح معماری مسجد زوزن به صورت دو ایوانی ساخته شده که این طرح برای اولین بار در سبک خراسانی مورد استفاده قرار می گرفته است.

گرچه امروزه مسجد زوزن در سدد از بین رفتن است اما هرچه که از ایوان ها و پوشش های تزیینی آن باقی مانده از شکوه و رونق این بنا در گذشته خبر می دهد. مسجد دارای کتیبه هایی پوشیده از آجر و کاشی است که این کتیبه ها در ایوان ها، و بیشتر در ایوان جنوبی، کار شده است. نکته مهم در خصوص مساجد زوزن، گناباد و فرومد این است که – علاوه بر اینکه هر سه با نقشه هایی شبیه به هم در استان خراسان ساخته شده اند- از نخستین بناهایی هستند که در تزیین آنها از کاشی فیروزه ای در ترکیب با آجر استفاده شده است. در ایوان جنوبی مسجد زوزن منبری به چشم می خورد که مصالح آن از آجر و کاشی فیروزه ای با طرح های بسیار چشم نواز است. بر اساس کتیبه ای که در سال های گذشته کشف شده، مسجد زوزن بیست سال قبل از حمله مغول به خراسان یعنی در سال ۹۰۰ هجری احداث شده است. تور مشهد

مسجد فرومد یا فریومد

مسجد فرومد یا فریومد در روستایی با همین نام در استان خراسان، بین شهر های سبزوار و نیشابور قرار گفته است. این مسجد همانند مسجد زوزن دارای نقشه دو ایوانی است که مرکب از دو ایوان در جهت جنوب و شمال حیاط، طاق نماها و رواق هایی در طرف غرب و شرق، محراب و سردر ورودی است. ایوان ها نسبت به حیاط مرکزی به لحاظ ارتفاعی بالاتر قرار دارند و دارای تزیینات زیبایی با آجر یا کاشی و یا هر دو هستند. زیباترین بخش تزئینات مسجد، طاقنماهای آن است که پوشیده از آجر و کاشی فیروزه ای است. محراب گچ بری شده مسجد نیز دارای طرح های متفاوت و بی نهایت چشم نواز است. البته متاسفانه اکثریت کتیبه های آجری و گچ بری شده مسجد ویران شده و یا دزدیده شده است. در بالای کتیبه محراب نام استاد کار و معمار مسجد ذکر شده که منسوب به «علی حاجی السنائی سمنانی» است. تور مشهد

گناباد: مسجد گناباد

مسجد گناباد از دیگر مساجد بخش خراسان بزرگ است که آن هم به سبک دو مسجد قبلی با نقشه ای دو ایوانی احداث شده است. اگرچه این مسجد توسط زلزله های پی در پی ویران شده، ولی بقایای آن حکایت از آبادانی آن در دوره خوارزمشاهیان دارد. تور مشهد

مسجد گناباد دارای پوشش های تزیینی ویژه و بسیار چشمگیر آجرکاری است. محراب آن دارای گچ بری و در شبستان جنوبی واقع است. نقوش گچ بری با طرحهای متفاوت گیاهی تزیین شده است.تزئینات ایوان ها بخصوص ایوان جنوبی، شامل طرح های متنوع از جنس آجرکاری، حاوی کتیبه هایی به خط کوفی و همچنین کاشی های فیروزه ای و آبی رنگ، در زمینه آجرکاری است.

طبق این کتیبه آجری، مسجد گناباد در سال ۱۰۹ هجری احداث شده است. اگر همزمان میان سه بنای یاد شده خراسان، یعنی مساجد زوزن، گناباد و فرومد مقایسه ای تطبیقی انجام شود، مشاهده می شود که  خصوصیات معماری و پوشش های تزیینی آن ها که مربوط به سبک معماری در دوره خوارزمشاهیان است دارای سبک بخصوصی است که با معماری عصر سلجوقیان و ایلخانان تفاوت دارد.

تور مشهد

تور مشهد

تور کیش